संधी व त्याचे प्रकार
संधी व त्याचे प्रकार
Must Read (नक्की वाचा):
- जोडाक्षरे:
उदा.
- विद्यालय : धा : द + य + आ
- पश्चिम : श्चि : श + च + इ
- आम्ही : म्ही : म + ह + ई
- शत्रू : त्रू : त + र + ऊ
- संधी:
उदा.
- ईश्र्वरेच्छा = ईश्र्वर + इच्छा
- सूर्यास्त = सूर्य + अस्त
- सज्जन = सत् + जन
- चिदानंद = चित् + आनंद
संधीचे मुख्य तीन प्रकार आहेत.
- स्वरसंधी
- व्यंजन संधी
- विसर्गसंधी
1. स्वर संधी –
क) दिर्घत्व संधी –
उदा.
- सूर्यास्त = सूर्य+अस्त
- हिमालय = हिम+आलय
- प्रश्नार्थी = प्रश्न+अर्थी
- वृद्धाश्रम = वृद्ध+आश्रम
- हरीश = हरी+ईश
- गिरीश = गिरी+ईश
- कविच्छा = कवी+ईच्छा
- गुरूपदेश = गुरु+उपदेश
- देवालय = देव+आलय
- महेश = मही+ईश
- चंद्रास्त = चंद्र+अस्त
- विद्यार्थी = विद्या+अर्थी
- गुरूपदेश = गुरु+उपदेश
- भूदधार = भू+उद्धार
- गणाधीश = गण+अधीश
- महिंद्र = मही+इंद्र
- विद्याभ्यास = विद्या+अभ्यास
- स्वप्नाभास = स्वप्न+आभास
- गजानन = गज+अनान
- मिष्टान्न = मिष्ट+अन्न
ख) आदेश संधी –
आदेश संधीचे खालील प्रकार पडतात.
i) गुणादेश –
उदा.
- ईश्वरेच्छा = ईश्वर+ईच्छा
- गणेश = गण+ईश
- महोत्सव = महा+उत्सव
- चंद्रोदय = चंद्र+उदय
- देवषा = देव+ऋषी
- महर्षी = महा+ऋषी
- यथेष्ट = यथा+इष्ट
- रमेश = रमा+ईश
- धारोष्ण = धारा+उष्ण
- राजर्षी = राजा+ऋषी
- महेश = महा+ईश
- सूर्योदय = सूर्य+उदय
- गंगोदक = गंगा+उदक
- सुरेंद्र = सुर+इंद्र
- भुपेंद्र = भूप+इंद्र
- वसंतोत्सव = वसंत+उत्सव
ii) वृद्ध्यादेश –
उदा.
- एकैक = एक+एक
- मतैक्य = मत+ऐक्य
- सदैव = सदा+एव
- जलौध = जल+ओध
- गंगौध = गंगा+ओध
- क्षणैक = क्षण+एक
- प्रजैक्य = प्रजा+ऐक्य
- हातौटी = हात+ओटी
iii) यणादेश –
उदा.
- प्रीत्यर्थ = प्रीति+अर्थ
- इत्यादी = इति+आदी
- अत्युत्तम = अति+उत्तम
- प्रत्येक = प्रति+एक
- मन्वंतर = मनू+अंतर
- स्वल्प = सु+अल्प
iv) विशेष आदेश –
उदा.
- नयन = ने+अन
- गायन = गै+अन
- गवीश्वर = गो+ईश्वर
- नाविक = नौ+इक
ग) पूर्वरूप संधी –
उदा.
- नदीत = नदी+आत
- काहीसा = काही+असा
- केलेसे = केले+असे
- लाडूत = लाडू+आत
- खिडकीत = खिडकी+आत
घ) पररूप संधी –
उदा.
- करून = कर+ऊन
- घामोळे = घाम+ओळे
- घरी = घर+ई
- नुमजे = न+उमजे
- एकैक = एक+एक
- सांगेन = सांग+एन
2. व्यंजनसंधी –
व्यंजनसंधीचे खालील उपप्रकार पडतात.
क) प्रथम व्यंजन संधी –
उदा.
- वाक्चातुर्य = वाग्+चातुर्य
- षट्शास्त्र = षड्+शास्त्र
- विपत्काल = विपद्+काल
- वाक्पति = वाग्+पति
- क्षुत्पिपासा = क्षुध्+पिपासा
- शरत्काल = शरद्+काल
- वाक्तांडव = वाग्+तांडव
- आपत्काल = आपद्+काल
ख) तृतीय व्यंजन संधी –
उदा.
- वागीश = वाक्+ईश
- वाग्देवी = वाक्+देवी
- अजंत = अच+अंत
- वडानन = वट्+आनन
- सदिच्छा = सत्+इच्छा
- अब्ज = अप्+ज
- सदाचार = सत्+आचार
- सदानंद = सत्+आनंद
ग) अनुनासिक संधी –
उदा.
- वाड्निश्चय = वाक्+निश्चय
- षण्मास = षट्+मास
- जगन्नाथ = जगत्+नाथ
- संमती = सत्+मती
- सन्मार्ग = सत्+मार्ग
- तन्मय = तत्+मय
घ) त ची विशेष व्यंजन संधी –
– च किंवा छ आल्यास तर त बद्दल च येतो.
– ट किंवा ठ आल्यास ट बद्दल ट येतो.
– ज किंवा झ आल्यास त बद्दल ज येतो.
– ल् आल्यास त बद्दल ल् येतो.
– श आल्यास त बद्दल च होतो व पूढील श बद्दल छ येतो.
उदा.
- सच्चरित्र = सत्+चरित्र
- उच्छेद = उत्+छेद
- सज्जन = सत्+जन
- सट्टिका = सत्+टीका
- उल्लंघन = उत्+लंघन
- सच्छिष्य = सत्+शिष्य
- उज्ज्वल = उत्+ज्वल
- तल्लीन = तत्+लीन
ड) म ची संधी –
उदा.
- समाचार = सम्+आचार
- संगती = सम्+गती
- समाप्त = सम्+आप्त
- संताप = सम्+ताप
- संक्रमण = सम्+क्रमण
- संचय = सम्+चय
3. विसर्ग संधी –
विसर्ग संधीचे खालील प्रकार पडतात.
क. विसर्ग उकार संधी –
उदा.
- यशोधन = यश+धन
- मनोरथ = मन:+रथ
- अधोवदन = अध:+वदन
- तेजोनिधी = तेज:+निधी
- मनोराज्य = मन:+राज्य
- अधोमुख = अध:+मुख
ख. विसर्ग-र-संधी –
उदा.
- निरंतर = नि:+अंतर
- दुर्जन = दु:+जन
- बहिरंग = बहि:+अंग
- बहिव्दार = बहि:+व्दार
ग. विसर्ग र संधी –
उदा.
- नीरस = नि:+रस
- नीरव = नि:+रव
घ.
उदा.
- दुश्चिन्ह = दु:+चिन्ह
- शनैश्वर = शनै:+चर
- निश्चय = नि:+चय
- दुष्टीका = दु:+टीका
- निस्तेज = नि:+तेज
- चक्षु: = चक्षु:+तेज
- अधस्तल = अध:+तल
- मनस्ताप = मन:+ताप
- निष्फळ = नि:+फळ
- निष्काम = नि:+काम
ड.
उदा.
- रज:कण = रज:+कण
- अध:पात = अध:+पात
- अंत:पटल = अंत:+पटल
- तेज:पुंज = तेज:+पुंज
Mantralay chi sandhi fod
Hi
nice chapeter.great
उत्कर्ष,निष्फळ तथा लष्कर चे संधी सांगा…
आदेश चा विग्रह कसा होईन
नमस्कार cha विग्रह कसा holil प्लीज लवकर सांगा खूप अर्जंट आहे
अंतःकरण याचा संधी विग्रह काय येईल