प्राण्यांच्या वर्गीकरणाबद्दल संपूर्ण माहिती

प्राण्यांच्या वर्गीकरणाबद्दल संपूर्ण माहिती 

  • सृष्टी -प्राणी
  • उपसृष्टी – मेटाझुआ

विभाग -1 : असमपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ

  1. प्रोटोझुआ- अमिबा , प्लाझामोडीयम, पॅरामेशियम इ.
  2. पोरीफेरा – सायकॉन , बाथस्पंज , हयलोनिमा
  3. सिलेंटराटा – हायड्रा, फायसेलिया, सी-अनिमोन
  4. प्लॅटीहेल्मिन्थीस – प्लॅनेरीया , लिव्हरफ्ल्युक , टेपवर्म
  5. नेमॅटहेल्मिन्थीस – अॅस्कॅरिस , फायलेरीया , हुकवर्म
  6. अॅनिलीडा- गांडूळ , लीच , नेरीस
  7. आथ्रोपोडा – खेकडा , झुरळ , कोळी
  8. मोलुस्का – शंख , शिंपला , गोगलगाय
  9. इकायानोडर्माटा – तारामासा , सी – अर्चीन , सि – ककुंबर
  10. हेमिकॉर्डाटा – बेलॅनोग्लॉसस , सॅकोग्लॉसस

विभाग -२ : समपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ – कॉर्डाटा

उपसंघ –

  1. युरोकॉर्डाटा – अॅसिडीयन , डोलीओलम, ऑईकोप्ल्युरा
  2. सेफॅलोकॉर्डाटा – अॅम्फीऑक्सस
  3. व्हर्टीब्रेटा –
  • वर्ग 1- सायक्लोस्टोमाटा – पेट्रोमायझॉन , मिक्झीन
  • वर्ग 2- पायसेस – डॉगफिश. रोहू
  • वर्ग 3- अम्फिबिया – बेडूक , टोड
  • वर्ग 4- रेप्टीलीया – कासव , पाल
  • वर्ग 5- एवज – पोपट , बदक
  • वर्ग 6- मॅमॅलिया – वटवाघूळ, खार, मानव

विभाग -1 : असमपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ : प्रोटोझुआ –

  • हे एकपेशीय आणि सुक्मदर्षीय सजीव आहेत.
  • पेशीय भक्षण पद्धतीने अन्नग्रहण करतात.
  • प्रजनन – व्दिविभाजन, बहुविभाजन
  • उदा. अमिबा , एन्टामिबा , युग्लीना , प्लाझमोडीयम, पॅरामेशियम

अमिबा –

  • गोड्या पाण्याची तळी, डबके, सरोवरामध्ये आढळतात.
  • आकार अनियमित असतो.

प्लाझमोडीयम –

  • अंत:पेशीय रक्तशोषी परजीव
  • मानवाच्या पांढऱ्या पेशीत
  • मालेरीयास कारणीभूत असतो.
  • अॅनाफेलीस मादिकडून प्रसार होतो.

संघ : पोरीफेरा –

  • शरीरावर असंख्य छिद्रे असतात.
  • त्यांना ऑस्टिया म्हणतात.
  • सर्व प्रकारच्या स्पंजाचा या संघात समावेश होतो.
  • प्रचलन न करणारे , आधात्रीशी सलग्न व असममीत प्राणी
  • उदा. सायकॅन , युस्पॉजिया

संघ : सिलेंटराटा –

  • समुद्रात आढळतात.
  • अरिय सममित व व्दिस्तरिय
  • देह गुहा असते.
  • शरीराला एक मुख असून त्याभोवती संवेदनक्षम शुंडके असतात.
  • प्रजानन मुकुलायन या अलैंगिक प्रकाराने होते.
  • उदा. कोरल्स , सिअॅनिमोन , हायड्रा , जेलीफिश

संघ : प्लॅटीहेल्मिन्थीस –

  • शरीर रिबीन प्रमाणे चपटे , त्रिस्तरीय , व्दिपार्श्व सममित असते.
  • पोशिंद्याला चिकटून राहण्यासाठी अधरचूशक
  • अन्नद्रव्ये शोषून घेण्यासाठी मुखचुषक असतात.
  • बहुतेक प्राणी अंत:परजीवी असतात.
  • उदा. प्लॅनेरीया , लिव्हरफ्ल्युक , टेपवर्म

संघ : नेमॅटहेल्मिन्थीस –

  • शरीर लांबट , बारीक आणि दंडाकृती असते.
  • त्यांना गोलाकृमी म्हणतात.
  • अंत:परजीवी व एकलिंगी असतात.
  • माणसात रोगानिर्मिती करतात.
  • उदा.  अॅस्कॅरिस , फायलेरीया , हुकवर्म , पिनवर्म

संघ : अॅनिलीडा –

  • लांबट , दंदाकृती असून खंडीभूत कृमी म्हणतात.
  • त्रिस्तरीय ,लांबट , देहागुहायुक्त व्दिपार्श्व सममित असतात.
  • लैंगिक प्रजनन करतात.
  • उदा. गांडूळ , लीच , नेरीस

संघ : आथ्रोपोडा –

  • प्राण्यांमधील सर्वात मोठा संघ
  • प्रचालानासाठी संधीयुक्त उपांगे असतात.
  • त्रिस्तरीय व्दिपार्श्व, सममित
  • शरीर खंडीभूत ,त्यावर कायातीन युक्त आवरण असते.
  • एकलिंगी असून लैंगिक प्रजनन करतात.
  • उदा. खेकडा , झुरळ , कोळी , मधमाशी , डास, विंचू , गोम

संघ : मोलुस्का –

  • प्राण्यातील दुसरा मोठा संघ
  • बहुसंख्य जलचर असून शरीर अखंडित , मृदू , कवचाने , अच्छादलेले , त्रिस्तरीय, व्दिपार्श्व, सममित/ असममीत असते.
  • हे प्राणी एकलिंगी असतात.
  • उदा. शंख , शिंपला , गोगलगाय

संघ : इकायानोडर्माटा –

  • फक्त समुद्रातच आढळतात.
  • त्रिस्तरी , एकलिंगी
  • कॅल्शीयम कार्बोनेटचे कठीण कवच असते.
  • पुनरुदभवन क्षमता असते.
  • उदा . तारामासा , सी – अर्चीन , सि – ककुंबर

संघ : हेमिकॉर्डाटा –

  • प्रामुख्याने सागरनिवासी
  • शरीर मृदू , अखंडित ,त्रिस्तरीय, व्दिपार्श्व, सममित
  • फक्त भृणवस्थेत पृष्ठरज्जूंचे अस्तित्त्व असते.
  • शरीराचे तीन भाग – सोंड , कॉलर , प्रकांड
  • श्वसनासाठी कल्लाविदरे असतात.
  • लैंगिक प्रजनन करतात.
  • उदा . बेलॅनोग्लॉसस , सॅकोग्लॉसस

विभाग -२ : समपृष्ठरज्जू प्राणी

संघ – कॉर्डाटा

  • शरीरास आधार देणारा पृष्ठरज्जू असतो.
  • विकासाच्या कोणत्या ना कोणत्या अवस्थेत पृष्ठरज्जू असतो.
  • चेतारज्जू एकच असून पृष्ठबाजूस नालीसारखा पोकळ असतो.
  • ह्दय अधर बाजूस असते.

उपसंघ : युरोकॉर्डाटा –

  • कंचुकयुक्त बाह्यकवची प्राणी
  • सागरनिवासी.
  • उभयलिंगी.
  • उदा. अॅसिडीयन , डोलीओलम, ऑईकोप्ल्युरा

सेफॅलोकॉर्डाटा –

  • पृष्ठरज्जू संबध शरीराच्या लांबीइतका असतो.
  • ग्रसनी मोठी असून तिला कल्लाविदरे असतात.
  • एकलिंगी.
  • उदा. अॅम्फीऑक्सस

व्हर्टीब्रेटा –

  • पृष्ठराज्जुचे रुपांतर पाठीच्या कण्यात झालेले असते.
  • शीर पूर्णपणे विकसित
  • मेंदू कवटीत संरक्षित
  • अंत:कंकाल अस्थिमय
  • 6 वर्गात विभागणी पुढीलप्रमाणे

   वर्ग 1 : सायक्लोस्टोमाटा –

  • जबडे विरहित चुशिमुख
  • त्वचा मृदू व खवलेविरहित
  • अयुग्मीत पर असतात.
  • बहुतेक बाह्यपरजीवी
  • उदा . पेट्रोमायझॉन , मिक्झीन

   वर्ग 2 : पायसेस –

  • शीतरक्ती व पाण्यात राहणारे असतात.
  • शरीर दोन्ही टोकांना निमुळते असते.
  • श्वसन कल्ल्याद्वारे होते.
  • डोळ्यांना पापण्या नसतात.
  • असंख्य अंडी घालतात.
  • उदा. डॉगफिश. रोहू

वर्ग 3 : अम्फिबिया –

  • पाण्यात तसेच जमिनीवर आढळतात.
  • शरीरावर खवले नसतात.
  • त्वचा मृदू ,श्लेष्मल असते.
  • ह्रदयाला तीन कप्पे असतात.
  • एकलिंगी , अंडज असतात.
  • बह्याकर्ण असतो.
  • उदा. बेडूक , टोड

वर्ग 4 : रेप्टीलीया –

  • सरपटणारे प्राणी
  • पहिले कशेरूस्तंभ युक्त प्राणी
  • त्वचा कोरडी , खवलेयुक्त असते .
  • अंगुलीना नखे असतात.
  • उदा. – कासव , पाल

वर्ग 5 : एवज –

  • कशेरूस्तंभ युक्त प्राणी
  • कोष्णरक्ती प्राणी
  • पूर्णपणे खेचर जीवनासाठी अनुकुलीत झालेले आहेत.
  • उदा .-पोपट , बदक
  • एकलिंगी , अंडज
  • पोकळ हाडे असतात.
  • ह्रदयाला चार कप्पे असतात.
  • बह्यामुखाचे चोचीत रुपांतर झालेले असते.
  • पुढच्या पायाचे पंखात रुपांतर झालेले असते.

वर्ग 6 : मॅमॅलिया –

  • अतिशय उत्क्रांत
  • उष्णरक्त प्राणी
  • दूध स्त्रवणाऱ्या ग्रंथी असतात.
  • शरीरावर केसांचे आच्छादन असते.
  • एक्लिंगी जरायुज
  • प्लॅटीपस व एकीडना अंडी घालतात.
  • फुफ्फुसाद्वारे श्वसन करतात.
  • ध्वनीनिर्मिती करतात.
  • उदा : वटवाघूळ, खार, मानव , सिंह, माकड
Must Read (नक्की वाचा):

आजार व त्याचे स्त्रोत

You might also like
1 Comment
  1. गणेश मुंढे says

    खूप उपयुक्त वेबसाईट आहे।
    खूप खूप आभारी आहोत।

Leave A Reply

Your email address will not be published.