क्रियाविशेषण अव्यय व त्याचे प्रकार

क्रियाविशेषण अव्यय व त्याचे प्रकार

क्रियाविशेषण अव्ययांचे प्रमुख 2 प्रकार घडतात.

• अर्थावरून
• स्वरूपावरून

 अर्थावरून पडणारे प्रकार :

1. कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय :

कालवाचक क्रियाविशेषण अव्ययांचे 3 प्रकार पडतात.

अ. कालदर्शक –

उदा. आधी, आता, सद्य, तूर्त, हल्ली, काल, उधा, परवा, लगेच, केव्हा, जेव्हा, पूर्वी, मागे, रात्री, दिवसा इत्यादि.

• मी काल शाळेत गेलो होतो
• मी उदया गावाला जाईन.
• तुम्हा केव्हा आलात?
• अपघात रात्री झाला.

ब. सातत्यदर्शक –

उदा. नित्य, सदा, सर्वदा, नेहमी, दिवसभर, आजकाल, अधाप,

• पाऊस सतत कोसळत होता.
• सुमितचे आजकाल अभ्यासात लक्ष नाही.
• पोलिसांना अधाप चोर सापडला नाही.

क. आवृत्तीदर्शक –

उदा. फिरून, वारंवार दररोज, पुन्हा पुन्हा, सालोसाल, क्षणोक्षणी, एकदा, दोनदा इये.

• आई दररोज मंदिरात जाते.
• सीता वारंवार आजारी पडते.
• फिरून तुम्ही तोच मुद्दा उपस्थित करत आहात.
• संजय क्षणोक्षणी चुकत होता.

2. स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय :

स्थळवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे 2 प्रकार पडतात.

अ. स्थितीदर्शक –

उदा. येथे, तेथे, जेथे, वर, खाली, कोठे, मध्ये, अलीकडे, मागे, पुढे, जिकडे-तिकडे, सभोवताल इत्यादि.

• मी येथे उभा होतो.
• जिकडे-तिकडे भ्रष्टाचार सुरू आहे.
• तो खाली बसला.
• मी अलीकडेच थांबलो.

ब. गतिदर्शक –

उदा. इकडून, तिकडून, मागून, पुढून, वरून, खालुन, लांबून, दुरून.

• जंगलातून जातांना पुढून वाघ आला
• चेंडू दूर गेला.
• घरी जातांना इकडून ये.

3. रितीवाचक क्रियाविशेषण अव्यय –

याचे 3 प्रकार पडतात.

 अ. प्रकारदर्शक –

उदा. असे, तसे जसे, कसे, उगीच, व्यर्थ, फुकट, आपोआप, मुद्दाम, जेवी, तेवी, हळू, सावकाश, जलद इत्यादी.

• राहुल सावकाश चालतो.
• तो जलद धावला.
• सौरभ हळू बोलतो

ब. अनुकरणदर्शक –

उदा. झटकण, पटकण, पटापट, टपटप, चमचम, बदाबद, इत्यादी.

• त्याने झटकण काम आटोपले.
• दिपा पटापट फुले वेचते.
• त्याने जेवण पटकण आटोपले.

क. निश्चयदर्शक –

उदा. खचित, खरोखर, नक्की, खुशाल, निखालस इत्यादी.

• राम नक्की प्रथम क्रमांक पटकावणार
• तू खुशाल घरी जा.
• तुम्ही खरोखर जाणार आहात?

4. संख्यावाचक/परिमाणवाचक क्रियाविशेषण अव्यय –

उदा. कमी, जास्त, किंचित, जरा, काहीसा, थोडा, क्वचित, अत्यंत, अगदी, बिलकुल, मुळीच, भरपूर, अतिशय, मोजके, पूर्ण इत्यादी.

• मी क्वचित सिनेमाला जातो.
• तुम्ही जरा शांत बसा.
• राम अतिशय प्रामाणिक आहे.
• तो मुळीच हुशार नाही.

5. प्रश्नार्थक क्रियाविशेषण अव्यय –

उदा.  

• तू गावाला जातो का?
• तू आंबा खाणार का?
• तुम्ही सिनेमाला याल ना?
• तुम्ही अभ्यास कराल ना?

6. निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय –

उदा.

• मी न विसरता जाईन.
• तो न चुकता आला.
• त्याने खरे सांगितले तर ना !
• मी न चुकता तुला भेटेल.

स्वरूपावरून पडणारे प्रकार :

1. सिद्ध क्रियाविशेषण अव्यय –

उदा. मागे, पुढे, येथे, तेथे, आज इत्यादी.

• तो मागे गेला.
• तू पुढे पळ.
• ती तेथे जाणार.
• आम्ही येथे थांबतो.

2. साधीत क्रियाविशेषण अव्यय –

यांची 2 गटात विभागणी होते.

साधीत क्रियाविशेषण अव्यय –

• नामसाधीत: रात्री, दिवसा, सकाळी, व्यक्तिश, वस्तूत:
• सर्वनामसाधीत: त्यामुळे, यावरून, कित्येकदा,
• विशेषणसाधीत: मोठयाने, एकदा, इतक्यात, एकत्र.
• धातुसाधीत: हसू, हसत, हसतांना, पळतांना, खेळतांना
• अव्ययसाधीत: कोठून, इकडून, खालून, वरून.
• प्रत्यय सधीत: शास्त्रदृष्ट्या, मन:पूर्वक, कालानुसार.

उदा. 

• तो रात्री आला.
• मी त्यांना व्यक्तिश: भेटलो.
• तिने सर्व रडून सांगितले.
• त्याने हे काम मन:पूर्वक केले.
• तु हसतांना छान दिसतेस.
• धबधबा वरून कोसळत होता.
• आम्ही एकत्र अभ्यास करतो.
• तो कित्येकदा खोटे बोलतो.

सामासिक क्रियाविशेषण अव्यय

उदा. गावोगाव, गैरहजर, गैरकायदा, दररोज, प्रतिदिन, रात्रंदिवस, समोरासमोर, घरोघर, यथाशक्ती, आजन्म, हरघडी इत्यादी.

• आज निलेश वर्गात गैर हजर आहे.
• चोराच्या शोधात पोलिस गोवोगाव फिरले.
• पाऊस दररोज पडतो.
• मी यथाशक्ती त्याची मदत करेन.
• विधार्थी रात्रंदिवस अभ्यास करतात.